იხილეთ წყარო გვერდისთვის ბრტყელი ტალღა

[[ფიზიკა]]ში '''ბრტყელი ტალღა''', ან '''ბრტყელი მონოქრომატული ტალღა''' არის მუდმივი [[სიხშირე|სიხშირის]] მქონე [[ტალღა]], რომლის ტალღური ფრონტები (მუდმივი [[ფაზა (ფიზიკა)|ფაზის]] ზედაპირები) არიან უსასრულო, პარალელური სიბრტყეები, რომლებიც ტალღის [[ფაზური სიჩქარე|ფაზური სიჩქარის]] პერპენდიკულარულია. 

[[ფაილი:Plane_Wave_3D_Animation_300x216_255Colors.gif|right|thumb|სამგანზომილებიანი ბრტყელი ტალღის ანიმაცია.]]

[[ფაილი:Plane wave.gif|right|thumb|ორგანზომილებიანი ბრტყელი ტალღის ანიმაცია.]]

მათემატიკურად ბრტყელი ტალღა ასე ჩაიწერება:
:<math>u(\mathbf{x},t) = A e^{i(\mathbf{k}\cdot\mathbf{x} - \omega t)}</math>

სადაც 
: ''i'' არის წარმოსახვითი ერთიანი; 
: '''k''' არის [[ტალღური ვექტორი]];
: ''ω'' არის [[კუთხური სიხშირე]]; და
: ''A'' არის [[ამპლიტუდა]]. 

ამასთან ითვლება, რომ ფიზიკური აზრი აქვს ამონახსნის რეალურ ნაწილს, ანუ: 
:<math>Re[u(\mathbf{x},t)] = |A| \cos (\mathbf{k}\cdot\mathbf{x} - \omega t + \arg A)</math>

ეს გამოსახულება წარმოადგენს ერთგვაროვან გარემოში სკალარული [[ტალღური განტოლება|ტალღური განტოლების]] ამონახსნს. ვექტორული ტალღური განტოლების ამონასხნს ერთგვაროვან გარემოში ანალოგიური სახე აქვს, იმ განსხვავებით, რომ ამ შემთხვევაში სკალარული ამპლიტუდა ''A'' იცვლება ვექტორული '''A''' ამპლიტუდით. მაგალითად, [[ელექტრომაგნიტური ტალღა|ელექტრომაგნიტური ტალღის]] შემთხვევაში '''A''' ტიპიურად აირს [[ელექტრული ველის დაძაბულობა]], [[მაგნიტური ინდუქცია]] ან [[ვექტორული პოტენციალი]]. 

[[განივი ტალღა]] არის ისეთი ვექტორული ტალღა, რომლის ამპლიტუდა '''k''' ტალღური ვექტორის პერპენდიკულარულია, ხოლო [[გრძივი ტალღა]] კი არის ტალღა რომელშიც ამპლიტუდის ვექტორი '''k'''-ს პარალელურია.

ზემოთ მოყვანილ განტოლებაში ფუნქცია ''ω''('''k''') არის [[დისპერსიული თანაფარდობა]]. ფარდობა ''ω''/|'''k'''| არის [[ფაზური სიჩქარე|ფაზური სიჩქარის]] მოდული, ხოლო ''dω''/''d'''''k''' არის [[ჯგუფური სიჩქარე]]. 

ზოგადად, ტალღური განტოლების ნებისმიერი ამონახსენი შეიძლება წარმოდგენილი იქნას როგორც ბრტყელი ტალღების სუპერპოზიცია. 

== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[ტალღა]]

== ბიბლიოგრაფია ==
* J. D. Jackson, ''Classical Electrodynamics'' (Wiley: New York, 1998 ).

[[კატეგორია:ტალღები]]

[[ru:Монохроматическая волна]]